میرعلی تبریزی

میر علی تبریزی یا میر علی هروی تبریزی (درگذشت ۸۵۰ه‍.ق) با لقب قدوة الکتاب (به‌معنی پیشگام خوشنویسان) فرزند میر علی سلطانی از خوشنویسان به‌نام و از مفاخر خوشنویسی ایرانی در سده هشتم و نهم هجری (چهاردهم و پانزدهم میلادی) است. او را واضع و مبدع خط زیبای نستعلیق می‌دانند که از مفاخر هنر ایرانی است.

از جزئیات زندگی این استاد بزرگ خوشنویسی اطلاعات زیادی در دست نیست بجز آنکه مدتی در تبریز می‌زیسته و وفاتش به سال ۸۵۰ه‍.ق (۱۴۴۶-۱۴۴۷میلادی) اتفاق افتاده‌است.

در نیمه اول قرن نهم دو نفر با نام میرعلی تبریزی میزیسته‌اند: یکی میرعلی بن الیاس تبریزی و دیگری میرعلی بن حسن تبریزی که میر علی فرزند حسن را بنیان‌گذار خط نستعلیق می‌دانند.

هرچند برخی از دست نبشته‌ها و اسناد مربوط به قبل از زمان میرعلی تبریزی به خطی بسیار نزدیک به نستعلیق به دست آمده است ولی میرعلی از لحاظ فنّی آین خط را به صورت مستقلی عرضه نمود از این رو استادان بعدی، ابداع خط نستعلیق را به او نسبت داده‌اند.در رساله‌های قدیمی خوشنویسی داستانی نقل شده که میرعلی شبی در خواب، پرواز غازها را دید و حرکات سیال نستعلیق را از حرکات نرم بدن این پرندگان هنگام پرواز الهام گرفت.

گفته می‌شود میرعلی از ترکیب دو خط نسخ و تعلیق خط زیبایی پدید آورد که در ابتدا به «نسختعلیق» و سپس موسوم به نستعلیق گردید و همان است که اکنون خط زیبای پارسی بدان نوشته می‌شود. اگر او واضع این خط نباشد می‌توان گفت میرعلی به این خط روش روشن داد.

نسخ تعلیق اگر خفی و جلی است *واضع الاصل خواجه میرعلی است

میرعلی که در بغداد در دربار سلطان احمد جلایر (783-813 هجری) بود کلیات فارسی "خواجوی کرمانی" را در سنهٔ ۷۹۸ به خط نستعلیق در بغداد نوشت و حال آنکه زبان اهل بغداد همیشه عربی بوده‌است. این نسخه کلیات مصوّر خواجوی کرمانی در موزه لندن موجود می‌باشد.

شکل اولیه خط نستعلیق و ترکیبات آن در ابتدا ساده‌تر بود، اما میرعلی آن‌را کامل کرد. ویژگی شکل تزیینی این خط،برای نوشتن اشعار بسیار مناسب است. آرتور پوپ هنرشناس و ایرانشناس مشهور می‌گوید: “...درحالیکه نسخ کامل و متعادل است، تعلیق تاثیرناک و حاکم است. که در نتیجه بافت ویژه‌گیهای این دو نوع خط، نستعلیق که خیلی نوازشگر، مفشن، آرام و ملائم است، بمیان آمده. یعنی که این نوع خط مروج پارسیان یک تصویر عالی متمدن بودن و جهان دیدگی آن‌را نشان می‌دهد. نستعلیق توسط جعفر تبریزی، سلطانعلی مشهدی، میر عماد حسنیو دیگران به کمال پختگی رسید. ظهور نستعلیق به کاربرد خط تعلیق کاملا پایان داد.